Boekenpresentatie: 'De tarantas' & 'Het geheugen van Rusland', 28 mei 2015

In 1845 verscheen de roman «De tarantas» van de Russische schrijver Vladimir Sollogoeb (1813-1882), prachtig geïllustreerd door Grigori Gagarin. Twee mannen leggen samen de weg van Moskou naar Kazan - van west naar oost - af in een «tarantas», een lomp voertuig dat bestand is tegen de Russische wegen. De jonge, idealistische Ivan Vasiljevitsj, net terug uit het Westen en boordevol goede bedoelingen met zijn vaderland, moet het opnemen tegen de prozaïsche, ouderwetse, patriarchale landheer Vasili Ivanovitsj. Ze filosoferen over hun land en zijn mogelijke toekomst.
De roman werd enthousiast onthaald, het was het eerste literaire werk in de Russische literatuur waarin expliciet de vraag werd opgeworpen welke weg Rusland op moest gaan : die van het Westen of een eigen weg ? Een vraag die nog niets aan actualiteit heeft ingeboet.
 
 Deze klassieker van de Russische literatuur is nog nooit eerder vertaald in het Nederlands. De Vlaamse slavist Emmanuel Waegemans maakt hem nu toegankelijk voor een Nederlandstalig publiek en voorziet hem van cultuurhistorisch commentaar. De Nederlandse editie brengt de originele tekeningen van prins Gagarin.
 

Vladimir Poetin omschreef de val van de Sovjet-Unie als een van de grootste rampen van de 20e eeuw, loofde Ruslands traditionalisme en beriep zich op historische rechten om de Krim te annexeren en zich met Oekraïne te bemoeien. Het ‘oude’ Rusland lijkt daarmee helemaal terug van weggeweest. En inderdaad: geschiedenis speelt een cruciale rol in het gedrag én de perceptie van Rusland. Ze is echter geen objectief gegeven, maar een constructie van ‘belangrijke feiten’ die door interpretaties met elkaar worden verbonden. Deze constructie, de canon van de Russische geschiedenis, wordt bovendien voortdurend aangepast om ideologische redenen. Hierdoor worden hele stukken uit het collectieve geheugen gewist en/of nieuwe denkkaders opgelegd. Het geheugen van Rusland beschrijft hoe en wanneer die canon tot stand kwam, hoe hij evolueerde en het hedendaagse Rusland zijn uitzicht gaf. Hij bevestigt een aantal ‘waarheden’ over Rusland, bijv. dat het autocratisch moet zijn, dat veranderingen er alleen van bovenaf kunnen komen; dat het permanent bedreigd en bedrogen wordt door het Westen. Die canon blijkt ook uiterst selectief: in de obsessie om Rusland als ‘anders’ te zien, worden tal van gelijkenissen met (West-)Europa genegeerd en verschillen buiten proportie opgeblazen.

Het geheugen van Rusland analyseert de manier waarop de traditionele geschiedenis van Rusland tot stand gekomen is. Het is bedoeld voor lezers die vertrouwd zijn met de grote lijnen van de Russische geschiedenis en/of zich er op een kritische manier willen in verdiepen.

Dr. Wim Coudenys doceert Russische en Europese (cultuur)geschiedenis aan de KU Leuven. Hij heeft verschillende werken over de geschiedenis van de Russische emigratie in België op zijn naam (Onedelachtbaren!, 1999; Leven voor de tsaar, 2004) en schreef samen met Emmanuel Waegemans Reis van Petersburg naar Moskou (2011).